Spis treści
Radosna i pełna wdzięku, lubiła zabawy, hazard, wystawne przyjęcia, piękne wnętrza, stroje i wymyślne fryzury. Pierwsza celebrytka na świecie i pierwsza dyktatorka mody. Arcyksiężniczka austriacka i królowa Francji Maria Antonina w wieku 36 lat została brutalnie upokorzona przez lud Paryża i stracona na gilotynie.
Czy to ona zawiniła swoją beztroską? A może to francuska arystokracja była bezmyślna i zapatrzona we własne przyjemności? O jej okrutnym losie przeczytałam ostatnio w książce „Królowe przeklęte” *.
Mała arcyksiężniczka wychodzi za mąż
Była drobną, wesołą dziewczynką o bujnych blond włosach. Na dworze matki, cesarzowej Marii Teresy, wszyscy za nią przepadali, swoim urokiem osobistym umiała sobie zjednać cały dwór. Matka starała się wychowywać ja surowo, jak przystało na księżniczkę, ale nie bardzo jej to wychodziło. Maria Antonina nie przepadała za arystokratycznym rygorem i nie lubiła się uczyć, znacznie bardziej interesowały ją rozrywki i plotkowanie z ukochaną siostrą Marią Karoliną.
Jej idylliczne dzieciństwo szybko się skończyło: 19 kwietnia 1771 roku, kiedy miała zaledwie 16 lat, została wydana za mąż za Ludwika Augusta Burbona, przyszłego króla Francji, który był o rok od niej starszy. Małżeństwo zostało zawarte per procura – czyli zamiast pana młodego na ceremonii był tylko jego pełnomocnik! Małżonkowie nie widzieli się w czasie ślubu, ani nigdy wcześniej. Dwa dni po ślubie Maria Antonina wraz z ogromnym orszakiem wyruszyła do osławionego, bajkowego Wersalu.
Reklama mojej książki o wizerunku w pracyBajkowy Wersal i nudny mąż
Była bardzo przejęta podróżą do męża, wiele słyszała o jego dziadku, panującym wtedy królu Francji Ludwiku XV, o przepychu, jaki go otaczał, ale nie spodziewała się, że zastanie tak liczny dwór, który cały swój czas spędza na zabawach i pałacowych intrygach.
Powszechne tam były związki pozamałżeńskie, a najbardziej aktywny był sam król utrzymujący liczne kochanki. Ludwik August, mąż Marii Antoniny, był przeciwieństwem dziadka. Samotnik, amator myślistwa i zapalony majsterkowicz, a na dodatek niezbyt rozbudzony erotycznie – na skonsumowanie małżeństwa młoda żona musiała czekać kilka lat. Nudziła się więc, a że była towarzyska i lubiła bawić, szybko nauczyła się wykorzystywać możliwości Wersalu.
Zabawy i piękne stroje
Początek na francuskim dworze królewskim miała bardzo udany, została od razu nazwana „darem niebios”, wszyscy ją zaakceptowali, nawet lud Paryża wznosił pochwalne okrzyki na jej cześć.
Martwił ją brak zainteresowania ze strony męża, ale rekompensowała to sobie, inicjując coraz to nowe rozrywki: hazard, teatr, opera, a przede wszystkim wystawne przyjęcia i bale, na których błyszczała swoją urodą, wykwintnymi strojami i oszałamiającymi fryzurami. Miała nawet swoją osobistą modystkę Rose Bertin, dzięki której stała się ikoną mody stylu rokoko dla całej ówczesnej Europy.
To Rose stworzyła dla niej najbardziej wyszukane i ekstrawaganckie stroje, które naśladowały potem wszystkie damy dworu. Obszerne fiszbinowe stelaże projektowanych przez nią sukien miały nawet pięć metrów obwodu, nigdy też nie noszono w Wersalu równie ekstrawaganckich fryzur – były tak wysokie, że damy nie mogły siedzieć w karocach i musiały w nich klęczeć, a w lożach teatralnych trzeba było podwyższyć sufity.
Największym sukcesem madame Bertin były słynne poufs – istne rusztowania wykonane z tkaniny i włosów, które mogły osiągać ponad metr wysokości i których ciężar kobiety z pokorą nosiły na głowach. To do zadań Leonarda, fryzjera królowej, należało wykonywanie tych pozbawionych umiaru fantazji architektonicznych. Maria Antonina potrafiła nosić na głowie cały angielski ogród z łąkami, wzgórzami i strumykami albo statek z rozwiniętymi żaglami i armatami. Jednak jej ulubioną była „fryzura Minerwy”, wykonana przy użyciu ponad dziesięciu strusich piór, tak wysokich, ze nie mogła wsiąść do swojej karety (…). [cytat z książki*]
Straszny koniec francuskiej królowej
Dopiero siedem lat po ślubie Maria Antonina urodziła pierwsze dziecko, córeczkę Marię Teresę. Miała jeszcze potem dwóch synów i drugą córkę, która zmarła wkrótce po narodzinach. Kiedy została matką, bardzo się zmieniła. Odłożyła na bok dworskie hulanki, ale lud Paryża jej tego nie zapomniał.
Maria Antonina była zbyt młoda i niedoświadczona, żeby myśleć o konsekwencjach swoich poczynań, nie zadbała również o dobre układy wśród ważnych osobistości. Umiała się bawić, ale nie była sprytna. Miała kilku przyjaciół, ale też wielu wrogów, którzy zaczęli podburzać przeciwko niej paryżan. Poza tym zasmakowała w wersalskim przepychu, a że chciała odsunąć się od dworskich uciech, wybudowała sobie nowy pałacyk, który urządziła z fantazją i niespotykanym rozmachem, co spotkało się z ostrą krytyką całej Francji.
Kryzys był nieunikniony, ale nikt się nie spodziewał, że jego skutki będą aż tak tragiczne. Terror Rewolucji Francuskiej wymordował większą część francuskiej arystokracji, Maria Antonina i jej mąż Ludwik XVI zostali publicznie straceni na gilotynie, wcześniej byli przetrzymywani w więzieniu w strasznych warunkach.
Rewolucja Francuska była wymierzona w całą arystokrację, ale rewolucjoniści szczególnie znienawidzili Marię Antoninę. Przyczynili się do tego jej wrogowie, którzy wiele lat podburzali ludzi przeciwko niej, rozsiewając plotki o jej rozwiązłości i hulaszczym trybie życia. Przyczyniła się też do tego ona sama swoją lekkomyślnością i krótkowzrocznością. Pod koniec życia stała się bardziej zaradna i próbowała zaradzić nawarstwiającym się nieszczęściom, ale było już za późno.
* O wiele więcej o Marii Antoninie i o życiu dawnej arystokracji możecie przeczytać w książce Cristiny Morato „Królowe przeklęte” (tłumaczenie Marta Boberska, wyd. Świat Książki), w której są jeszcze biografie innych nieszczęsnych władczyń: Cesarzowej Sissi, Krystyny Wazówny, Królowej Wiktorii, Eugenii de Montijo i Aleksandry Romanow.
Filmy o Marii Antoninie
- Żegnaj, królowo, 2012 Les Adieux à la reine (w roli Marii Antoniny wystąpiła Diane Kruger), produkcja: Francja, Hiszpania.
- Maria Antonina, 2006 Marie Antoinette (w roli Marii Antoniny wystąpiła Kirsten Dunst), produkcja: Francja, Japonia, USA.
- Maria Antonina – historia prawdziwa, 2006 Marie-Antoinette, film telewizyjny, fabularyzowany dokument (w roli Marii Antoniny wystąpiła Karine Vanasse), produkcja: Francja, Kanada.
- Afera naszyjnikowa, 2001 The Affair of the Necklace (w roli Marii Antoniny wystąpiła Joely Richardson), produkcja USA.
- Maria Antonina, królowa Francji, 1956 Marie-Antoinette reine de France (w roli Marii Antoniny wystąpiła Michèle Morgan), produkcja: Francja, Włochy.
- Maria Antonina, 1938 Marie Antoinette (w roli Marii Antoniny wystąpiła Norma Shearer), produkcja USA.
Dodaj komentarz