Charakter a osobowość i temperament, czym się różnią? Co to jest charakter człowieka?

Wielu ludzi używa słów „charakter” i „osobowość” jakby były synonimami, podczas gdy w psychologii są one rozróżniane i mają nieco inne znaczenie, a przede wszystkim wywodzą się z innego źródła naszej psychiki.

Kiedy używamy tych słów w języku potocznym, łączenie ich znaczeń niekoniecznie musi być dużym błędem, głównie z tego powodu, że rozróżniają je niezbyt proste do wytłumaczenia niuanse, które na dodatek są rozmaicie interpretowane przez naukowców.

Co to jest charakter?

Charakter to zespół cech człowieka, dzięki którym możemy określić jego stosunek do ludzi, do świata, do życia i do samego siebie. To, jak traktuje ktoś otoczenie, może stanowić jego wartość, zalety i wady. Poprzez charakter możemy oceniać danego człowieka, ponieważ cechy charakteru podlegają ocenie moralnej. Charakter ma jeszcze tę właściwość, że może być przez człowieka kształtowany. To prawda, że większość cech kształtowana jest w nas niejako bez naszego udziału (np. pod wpływem innych ludzi czy środowiska), niemniej jednak możemy nad tym zapanować i mieć kontrolę nad tym, jacy jesteśmy dla ludzi i dla świata.

Część z cech charakteru może wywodzić się z naszego temperamentu (np. złośliwość, wesołość, pracowitość czy małomówność), ale mimo to mamy możliwość modyfikowania tych cech, które w zbytnim natężeniu mogą szkodzić nam i ludziom, z którymi na co dzień przebywamy. To, że mamy wrodzone cechy temperamentu, nie usprawiedliwia naszych poczynań, bo każdy człowiek jest z natury istotą rozumną i nie może działać wyłącznie instynktownie i według wrodzonych właściwości.

Zatem wiesz już, że nad cechami charakteru można pracować i eliminować ze swojej osobowości te, które nam szkodzą (zobacz: negatywne cechy charakteru lista), a przystosowywać się do cech pozytywnych, które zapewnią nam dobre życie i przyjazne relacje z ludźmi (zobacz: pozytywne cechy charakteru lista).

Osobowość, definicja

Posłużę się definicją z renomowanego podręcznika psychologii:

Osobowość to unikatowy sposób myślenia, działania i odczuwania człowieka utrzymujący się przez całe życie. Osobowości nie należy mylić z charakterem, który odnosi się do sądów wartościujących moralne lub etyczne przesłanki zachowań danej osoby, ani też z temperamentem, stałymi wrodzonymi cechami osoby, takimi jak porywczość lub zdolność do przystosowywania się.

(…) Tak charakter, jak i temperament stanowią jednak istotną część osobowości. Osobowość każdego dorosłego człowieka jest mieszanką temperamentu oraz osobistej historii rodziny, kultury i czasów, w których dorastał. (J. Kagan, The temperamental thread, New York 2010 – cytat przytoczony za pośrednictwem S. K. Ciccarelli, J. N. White, Psychologia, tłum. Adam Bukowski, Jacek Środa, Poznań 2016)

Temperament, definicja, opis

Temperament to sposób reagowania człowieka na bodźce. Temperament jest stałą cechą biologiczną człowieka, z którą się rodzi, i która nie podlega wartościowaniu. Mówimy o kimś, że jest z natury energiczny i niektórym może nie pasować taka cecha a innym się podobać, ale nie można powiedzieć, że jest to cecha dobra albo zła. Temperament stanowi naturę człowieka, cechy temperamentu są wrodzone i nawet jeżeli przeszkadzają w kontaktach międzyludzkich (np. porywczość), człowiek może starać się nad nimi panować, ale nie jest w stanie całkowicie ich zlikwidować. W psychologii rozróżniane są różne typy temperamentu człowieka, np. według Hipokratesa-Galena (przytaczam to popularne rozróżnienie z opisem za Wikipedią):

1. Choleryczny – porywczy, niewyrozumiały, energiczny.
2. Sangwiniczny – wesoły, pogodny, towarzyski, gadatliwy.
3. Flegmatyczny – powolny, zrównoważony, dowcipny, pogodny, obserwator.
4. Melancholiczny – uczuciowy, wrażliwy, podatny na depresje.

Bardzo ważne jest, żeby uświadomić sobie, że powyższe cechy są wrodzone i naturalne dla danej osoby. Dlaczego? Ponieważ często spotykamy się z negatywną oceną ludzi ze względu na ich temperament. Jeśli ktoś jest gadatliwy porywczy, powolny albo przewrażliwiony, nie oznacza to, że jest kimś złym. To nie są cechy negatywne, to są cechy natury ludzkiej.

On mnie denerwuje, co robić?

Owszem, mogą nas denerwować ludzie mający poszczególne właściwości, ale wtedy powinniśmy poszukać takich rozwiązań, które pozwoliłyby nam lepiej wśród nich funkcjonować. To może być albo ograniczenie kontaktów albo dogadanie się z tymi ludźmi i poproszenie ich o spróbowanie opanowania w naszej obecności uciążliwych nawyków czy sposobu bycia.

Dobrze jest też wziąć pod uwagę ten aspekt, kiedy będziemy decydowali się na wybór życiowego partnera (albo chociażby współlokatorki w akademiku). Jeżeli cechuje go rodzaj temperamentu, który nas na co dzień denerwuje, to nie możemy liczyć na to, że z czasem on się zmieni, np. stanie się spokojniejszy, mniej porywczy lub odwrotnie, że będzie bardziej energiczny i towarzyski.

Osobowość człowieka jest niezwykle złożona i nie jest możliwe opisanie wszystkich jej aspektów w tak krótkim artykule, ale mam nadzieję, że udało mi się wyjaśnić podstawowe różnice pomiędzy osobowością, charakterem a temperamentem. Przeczytaj jeszcze artykuł o odpowiedzialności, którą uważam za najważniejszą cechę człowieka: Co to jest odpowiedzialność? Najważniejsza cecha człowieka. Opis, znaczenie, przykłady.

Polecane artykuły

1. Co to znaczy: człowiek mądry? Co to jest mądrość? Ważna cecha pozytywna człowieka
2. Co to jest narcyzm? Narcyzm definicja, przykłady. Czy jestem narcyzem?

Podobne artykuły

Osobowość narcystyczna. Co to jest narcyzm? Definicja, przykłady. Czy jestem narcyzem? Co to jest duma? Co to znaczy dumny? Jakie cechy ma osoba dumna? Co to jest snobizm? Czy istnieje snobizm pozytywny? Kim jest snob?